Firmanctwo – na czym polega oraz co za nie grozi?

Pod pojęciem „firmanctwa” rozumieć należy przestępstwo (wykroczenie) stypizowane w art. 55 Kodeksu karnego skarbowego. Firmanctwo to sposób uchylenia się od obowiązku uiszczenia podatku poprzez posługiwanie się cudzymi danymi (nazwiskiem bądź nazwą) celem zatajenia faktycznej, własnej działalności gospodarczej lub rzeczywistych jej rozmiarów; bardzo istotną przesłanką popełnienia tego czynu zabronionego jest fakt narażenia podatku na uszczuplenie, jest to zatem przestępstwo (wykroczenie) skutkowe – skutkiem będzie tu uszczuplenie podatku (tak: B. Sobocha, 4.3. Przestępstwo firmanctwa – przesłanki odpowiedzialności firmującego i firmanta [w:] Przestępstwa karuzelowe i inne oszustwa w VAT, red. I. Ożóg, Warszawa 2017, LEX). Popełnienie omawianego czynu zabronionego wymaga spełnienia następujących przesłanek:

- podmiotem, który dopuszcza się popełnienia firmanctwa jest podatnik prowadzący gospodarczą na własny rachunek (tzw. firmant);

- czyn podatnika polega na posługiwaniu się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu (tzw. firmującego) celem zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności;

- w wyniku czynu podatnik naraża Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku (tak: B. Sobocha, op. cit.).

Pomimo faktu, iż artykuł 55 k.k.s. odnosi się tylko do odpowiedzialności karnej firmanta, to wcale nie oznacza, że firmujący takiej odpowiedzialności karnej ponieść nie może. Osoba, która pozwala na to, by posłużono się jej imieniem i nazwiskiem lub nazwą (czyli tzw. firmujący) może odpowiadać karnie z tytułu współdziałania w formie współsprawstwa lub pomocnictwa (tzw. bierne firmanctwo) – vide: B. Sobocha, op. cit.

Co grozi za firmanctwo? Otóż w zależności od wysokości kwoty podatku narażonego na uszczuplenie, firmant będzie odpowiadał albo za przestępstwo, albo za wykroczenie skarbowe. W typie podstawowym za firmanctwo (art. 55 § 1 k.k.s.) podatnik podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Warto dodać, iż za to przestępstwo, obok kary zasadniczej, sąd może również orzec środek karny w postaci przepadku przedmiotów (art. 30 § 2 k.k.s.) oraz zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 34 § 2 k.k.s.). Z kolei w typie uprzywilejowanym (art. 55 § 2 k.k.s.) jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Przy czym „mała wartość” jest to wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (art. 53 § 14 k.k.s.). Z kolei jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu (tj. pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia), wówczas sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (czyli od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę) – art. 55 § 3 k.k.s.

Warto dodać, iż w sytuacji popełnienia firmanctwa w typie uprzywilejowanym (art. 55 § 2 k.k.s.) lub wykroczenia z art. 55 § 3 k.k.s. sprawca może skorzystać z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności z art. 17 k.k.s. W tej sytuacji sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a jednocześnie: uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności; sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony; sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy, a w razie niemożności złożenia tych przedmiotów - uiścił ich równowartość pieniężną; uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania. Warto zaznaczyć, iż każdorazowo w sytuacji chęci skorzystania z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, podatnik powinien zasięgnąć porady doświadczonego w tego rodzaju sprawach adwokata, który będzie czuwał nad uzgadnianym wymiarem kary - tak, by przy jej wymiarze wszystkie okoliczności przemawiające na korzyść podatnika zostały uwzględnione.