Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w świetle przepisów karnoskarbowych

Instytucja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności została uregulowana także na gruncie przepisów ustawy Kodeks karny skarbowy (Dz.U.2022.859). Warto zatem znać zasady, na jakich można skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji, skutki, jakie niesie ze sobą dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Dobrze jest również mieć świadomość, iż nawet w sytuacji, gdy sprawca zechce dobrowolnie poddać się odpowiedzialności, powinien wówczas – zanim wystąpi z odpowiednim wnioskiem o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności - skorzystać z porady adwokata w celu skonsultowania z nim najkorzystniejszych w świetle okoliczności danej sprawy warunków dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Warto przybliżyć tę instytucję, gdyż skorzystanie z niej umożliwia w miarę szybkie oraz mniej dolegliwe zakończenie karnej sprawy skarbowej. Pozwala też na sfinalizowanie postępowania karnoskarbowego bez konieczności prowadzenia niejednokrotnie długotrwałego postępowania przed sądem.

Otóż, zgodnie z art. 17 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, Sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a jednocześnie zostaną spełnione następujące warunki:

• uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności;

• sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony;

• sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy, a w razie niemożności złożenia tych przedmiotów - uiścił ich równowartość pieniężną;

• uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania.

Ustawodawca wskazał ponadto negatywne przesłanki dobrowolnego poddania się odpowiedzialności w postępowaniu karnoskarbowym. Zgodnie z art. 17 § 2 Kodeksu karnego skarbowego: Niedopuszczalne jest udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli:

• przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności;

• przestępstwo skarbowe zagrożone tylko karą grzywny popełniono w warunkach określonych w art. 37 § 1 lub art. 38 § 2 (tj. w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary);

• zgłoszono interwencję co do przedmiotu podlegającego przepadkowi, chyba że zostanie ona cofnięta przez interwenienta do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu.

Jeśli chodzi o skutki zastosowania instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, to precyzuje je art. 18 Kodeksu karnego skarbowego. W tym zakresie, po pierwsze: Sąd, udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, orzeka:

1) tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę;

2) przepadek przedmiotów tylko w takich granicach, w jakich sprawca wyraził na to zgodę, a w razie niemożności ich złożenia - uiścił ich równowartość pieniężną.

Po drugie, co bardzo istotne, prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego, co jest bardzo dla sprawcy korzystne, gdyż wpis do KRK niejednokrotnie może stać się przeszkodą w życiu zawodowym – zwłaszcza dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą.

Wreszcie, uiszczenie określonej kwoty tytułem kary grzywny za przestępstwo skarbowe w drodze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie stanowi przesłanki recydywy skarbowej określonej w art. 37 (nadzwyczajne obostrzenie kary).

W kwestiach praktycznych związanych z dobrowolnym poddaniem się odpowiedzialności, należy wskazać, iż: (na podstawie: T. Krywan, Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności krok po kroku, ABC, LEX):

• organ prowadzący postępowanie przygotowawcze przed pierwszym przesłuchaniem ma obowiązek pouczyć sprawcę o prawie do złożenia wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;

• osoba chcąca skorzystać z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności musi złożyć stosowny wniosek do finansowego organu, który prowadzi postępowanie przygotowawcze (np. urząd skarbowy, urząd celny);

• wniosek, o którym mowa wyżej, może być również złożony ustnie do protokołu;

• wniosek można złożyć tylko zanim organ prowadzący postępowanie przygotowawcze wniesie akt oskarżenia do sądu, gdyż wniosek ten jest wnoszony jest do sądu przez finansowy organ postępowania przygotowawczego zamiast aktu oskarżenia;

• jeżeli wniosek nie odpowiada wymogom formalnym, wówczas finansowy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze może zwrócić wniosek do uzupełnienia braków;

• organ finansowy nie ma jednak obowiązku przekazania do sądu wniosku o dobrowolne podanie się odpowiedzialności, a odmowa ma miejsce w formie postanowienia, na które przysługuje skazanemu zażalenie.