Obawa matactwa a stosowanie aresztu tymczasowego

Obawa matactwa oskarżonego (Art. 258 § 1 pkt. 2 k.pk.) wskazuje na możliwość zastosowania tymczasowego aresztowania, gdy zajdzie uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. Z kolei wobec oskarżonego zagrożonego surową karą pozbawienia wolności (górna granica to minimum 8 lat) lub skazanego na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata – obawa utrudniania prawidłowego toku postępowania karnego, która uzasadnia stosowanie środka zapobiegawczego. Może ona wynikać także z faktu surowości grożącej oskarżonemu kary. Ustawodawca pragnie w ten sposób zapobiec ryzyku zaistnienia matactwa procesowego oskarżonego.

W języku potocznym matactwo oznacza postępowanie podstępne i nieuczciwe, mające na celu wprowadzenie kogoś w błąd. W języku prawnym oznacza ono z kolei bezprawne utrudnianie zbierania i utrwalania dowodów, polegające m. in. na nakłanianiu innych do składania fałszywych zeznań, niszczeniu bądź ukrywaniu dowodów, a także zacieraniu śladów przestępstwa czy tworzeniu fałszywych dowodów. Wyszczególniono (art. 258 § 1 pkt. 2 k.p.k.) wprost tylko jedną z postaci matactwa (nakłanianie do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień), pozostałe jego formy ujmując w niedookreślony i nie do końca ścisły zwrot: inne bezprawne utrudnianie postępowania karnego, co a priori stwarza ryzyko nadużyć. 

Jeżeli chodzi o nakłanianie do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, to zgodnie z poglądami doktryny, może ono przybrać postać zwykłej perswazji, jak również groźby lub przemocy. O próbie wywierania wpływu na świadka lub oskarżonego może świadczyć także zachowanie konkludentne – tzn. jednoznacznie dające do zrozumienia, by przesłuchiwany złożył zeznania lub wyjaśnienia na jego korzyść. Oczywiście tego typu zachowania muszą być poparte konkretnymi dowodami. 

Sąd Apelacyjny w Katowicach, postanowienie z dnia 11. 02. 2015r. (II AKz 72/15) 

Podzielić należy również pogląd, że sam fakt popełnienia przez sprawcę przestępstwa wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami nie może stanowić wystarczającej przesłanki do uznania, że zachodzi uzasadniona obawa, iż będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne (post. SA w Łodzi z 15 X 1996 r., II AKz 378/96).