Karnoprawna odpowiedzialność członków zarządu – część III

Kończąc przegląd podstaw odpowiedzialności członków zarządu zawartych w Ustawie Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U.2020.1444 t.j. z dnia 2020.08.24), przeanalizować należy pod tym kątem jeszcze art. 296 k.k., penalizujący wyrządzenie spółce znacznej szkody majątkowej na skutek nadużycia przez członków zarządu spółki uprawnień lub niedopełnienia obowiązków, za co grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Nadużycie uprawnień polega w tym przypadku na takim zachowaniu, które przekracza nadane członkowi zarządu spółki uprawnienia lub nawet pozostaje w ich ramach, lecz jest niezgodne z celem, dla którego zostały te uprawnienia nadane; z kolei niedopełnienie przez członka zarządu obowiązków polegać będzie na zupełnej bierności w sytuacji zachodzącej konieczności podjęcia działań lub też na podjęciu działań, które nie są wystarczające dla należytego wywiązania się ze spoczywających na sprawcy obowiązków (vide: M. Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 296, teza 3). Omawiany czyn zabroniony ma charakter skutkowy – skutkiem jest tu wyrządzenie spółce znacznej szkody majątkowej (tj. takiej, która opiewa na kwotę przekraczającą 200 000 zł) i to zarówno w postaci rzeczywistego uszczerbku w majątku (damnum emergens), jak i utraconych zysków (lucrum cessans) – por. wyrok SN z dnia 6.03.2019 r., V KK 57/18 (LEX nr 2639899). Zachowanie sprawcy w ramach przestępstwa niegospodarności z art. 296 obejmuje kumulatywnie – jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w swym wyroku z dnia 2.12.2020 r. (sygn. akt II AKa 202/20, LEX nr 3113942) - następujące elementy:

- formalna powinność zachowania się sprawcy wobec pokrzywdzonego;

- nadużycie przez sprawcę swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków;

- powstanie znacznej szkody majątkowej, która jest wynikiem realizacji znamion czynnościowych przez sprawcę.

Pomiędzy wymienionymi wyżej elementami musi jednocześnie zaistnieć związek przyczynowy, a każdy z powyższych elementów musi być objęty umyślnością sprawcy – co najmniej w zamiarze ewentualnym. Zatem w sytuacji braku skutku w postaci wyrządzenia szkody majątkowej, przy jednoczesnym wypełnieniu przez sprawcę pozostałych znamion występku z art. 296 k.k. nie powinien on odpowiadać za usiłowanie tego przestępstwa (tak: I. Zgoliński [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020, art. 296). Trafnie też wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w swym wyroku z dnia 22.06.2017 r. (sygn. akt II AKa 69/17, LEX nr 2343404), iż dla zaistnienia przestępstwa z art. 296 k.k. nie wystarcza punktowanie niedociągnięć lub braków organizacyjnych, czy nawet konkretnych zaniedbań lub zaniechań, bowiem konieczne jest wykazanie, że stanowiły one niedopełnienie obowiązków oraz że pozostają one w związku przyczynowym z powstaniem szkody.