Sankcja kredytu darmowego (SKD) - jak odzyskać swoje pieniądze?

Mirosław DykaAdwokat

1) Czym jest sankcja kredytu darmowego i po co ją wprowadzono?

Sankcja kredytu darmowego (SKD) to mechanizm ochronny z ustawy o kredycie konsumenckim. Jest stosowany, gdy kredytodawca naruszy określone obowiązki informacyjne. Wtedy konsument – po złożeniu pisemnego oświadczenia – spłaca kredyt bez odsetek i bez większości kosztów należnych kredytodawcy, zachowując harmonogram i terminy spłaty wynikające z umowy.

To rozwiązanie ma zdyscyplinować rynek usług finansowych i wymusić przejrzystość kosztów (zwłaszcza w obszarze RRSO, całkowitego kosztu kredytu i pozaodsetkowych kosztów).

2) Kto może skorzystać z SKD?

SKD dotyczy kredytu konsumenckiego, czyli zasadniczo umowy zawartej przez konsumenta z profesjonalnym kredytodawcą, do określonej kwoty (obecnie w ustawie: do 255 550 zł).

W praktyce najczęściej chodzi o niezabezpieczone hipoteką: kredyty gotówkowe, pożyczki ratalne, konsolidacje, czasem kredyty celowe (np. na towar/usługę). Każdy przypadek wymaga jednak sprawdzenia, czy umowa rzeczywiście podpada pod reżim „konsumencki” oraz czy nie występują wyłączenia lub szczególne konstrukcje.

3) Kiedy „uruchamia się” SKD? (zamknięty katalog naruszeń)

Ustawa wskazuje zamknięty katalog naruszeń, które mogą prowadzić do sankcji – m.in. dotyczących formy i doręczenia umowy, obowiązkowych elementów treści umowy, opłat za opóźnienie oraz limitów pozaodsetkowych kosztów kredytu.

W praktyce najczęściej przewijają się tematy:

RRSO i sposób jej obliczenia (czy konsument dostał jasną informację, na jakich założeniach oparto wyliczenie);
całkowity koszt kredytu / całkowita kwota do zapłaty (czy zostały policzone i opisane w sposób przejrzysty);
pozaodsetkowe koszty i ich limity (czy prowizje/„opłaty” nie przekraczają ustawowych ograniczeń);

4) Co daje SKD w praktyce – co można odzyskać, a czego SKD nie obejmuje?

Najprościej: po skutecznym zastosowaniu SKD kredyt staje się „darmowy” w tym sensie, że oddajesz kapitał, natomiast odpadają typowe koszty zarobkowe kredytodawcy (odsetki, prowizje i inne koszty należne kredytodawcy – zależnie od konstrukcji umowy i naruszenia).

Jednocześnie w praktyce trzeba pamiętać o wyjątkach – SKD nie zawsze niweluje wszystkie, koszty związane z kredytem lb pożyczką (np. część opłat na rzecz podmiotów trzecich albo kosztów ustanowienia zabezpieczeń bywa oceniana odrębnie, zależnie od podstawy prawnej i treści umowy).

Dlatego istotne jest wykonanie dwóch rzeczy na starcie:

analiza, czy konkretna umowa w ogóle kwalifikuje się do SKD,
wyliczenie, jakiej realnie kwoty można dochodzić (odsetki/prowizje/pozostałe koszty).

5) Jak dochodzi się SKD krok po kroku?

Najczęściej ścieżka wygląda tak:

Krok 1: analiza umowy i dokumentów

Sprawdzamy: typ kredytu, status konsumenta, kompletność informacji (RRSO/koszty), limity kosztów, sposób doręczenia i podpisania, aneksy, harmonogramy.

Krok 2: pisemne oświadczenie do kredytodawcy

SKD uruchamia się przez pisemne oświadczenie skierowane do kredytodawcy. To czynność „materialnoprawna”, więc liczy się skuteczne złożenie/doręczenie (dowód nadania i doręczenia często bywa kluczowy w sporze).

Krok 3: rozliczenie i ewentualny spór

Część przedsiębiorców uznaje roszczenia w ograniczonym zakresie, część odmawia – wtedy standardem jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.

6) Terminy – i dlaczego to dziś jeden z głównych „punktów zapalnych”

Ustawa wiąże uprawnienie wynikające z SKD z rocznym terminem liczonym „od dnia wykonania umowy”. W sądach ścierają się różne podejścia do tego, kiedy dokładnie umowa jest „wykonana” i jak liczyć termin w konkretnych stanach faktycznych. Wzorem spraw frankowych ostateczną odpowiedź da orzecznictwo TSUE, którego niedługo oczekujemy. Według stanowiska Rzecznika Finansowego roczny termin na skorzystanie z SKD biegnie od wykonania umowy (spłaty kredytu), a nie od daty jej zawarcia, co daje konsumentom więcej czasu, nawet po całkowitej spłacie.